'Surf therapy' wordt door de International Surf Therapy Organization omschreven als "A method of intervention combining surf instructing/surfing and structured individual or group activities that promote psychological, physical and psychosocial well-being". (ISTO, z.d.)
Wereldwijd werken er al meer dan 90 organisaties met 'Surf Therapy' en het aantal blijft groeien. De programma's kunnen sterk verschillen van elkaar en dat op alle mogelijke vlakken. Qua duur bijvoorbeeld, variëren ze van één enkele dag tot trajecten van verschillende jaren. Zo zijn er programma's die eerder een maatschappelijke focus hebben en zich richten op empowerment en psychosociaal welzijn in sociaal-economisch achtergestelde regio's. Andere programma's werken bijvoorbeeld rond post-traumatische stress met oorlogsveteranen, zoals mooi in beeld gebracht in deze film Resurface The Movie.
What's in a name?
De term 'surf therapy' laat zich in feite vlot vertalen naar het Nederlands. We zouden dan simpelweg spreken over 'surftherapie'.
Lezers die thuis zijn in het veld van de psychologie zullen echter begrijpen dat de term door ons Nederlandstaligen toch eerder met enige voorzichtigheid gebruikt wordt. Terecht kritisch duiken er vanuit het kamp van de psychotherapeuten vragen op rond de therapeutische werking van surftherapie. Want is surftherapie ook psychotherapie? Ook in onze bacheloropleiding in Vives (Bachelor Toegepaste Psychologie) onderwijzen we studenten in het onderscheid tussen therapie, coaching, ondersteuning en training. Een onderscheid dat trouwens in de praktijk niet altijd gemakkelijk te maken is.
Het antwoord op de vraag of surftherapie ook psychotherapie is, is dus niet eenduidig en zal sterk afhangen van het opzet van het programma, de duur, de methoden die naast het surfen gebruikt worden, enz. Een argument in het voordeel van het gebruik van 'surftherapie' als term, is dat het begrip niet enkel doelt op de psychologische component, maar net zozeer verwijst naar het motorisch functioneren en dus ook op dat vlak 'therapeutisch' kan zijn.
Quoi qu'il en soit, al de organisaties die werken met surftherapie delen hetzelfde doel. En dat is het verbeteren van het psychisch, fysisch en psychosociaal welzijn van de deelnemers en dat via surfen. Wat de term betreft, zal dit hetgeen zijn waarnaar ik verwijs wanneer het over surftherapie gaat.
Evidence based?
Surftherapie is vergeleken met andere therapievormen relatief jong. In België is het weinig gekend en kan ik rekenen op veel kritische blikken wanneer ik erover vertel.
Foto: Ine Debo
Gelukkig zijn er plekken op de wereld waar surftherapie al veel langer bestaat en waar er ook al behoorlijk wat onderzoek verricht is rond de effecten van surfen op motorisch en psychologisch vlak. Daarnaast vinden we ook ondersteuning uit onderzoek naar outdoor therapy, adventure therapy én uit onderzoek naar de effecten van het vertoeven in een 'blauwe omgeving' (de zee ;-) ).
Tijdens de werkveldstage zal ik vanuit eerder onderzoek in kaart brengen welke factoren (of interactie tussen factoren) het slagen van surftherapie verklaren. Dit toetsen we af aan de werking van het Surf Project om van daaruit de werking verder te optimaliseren.
Meer lezen over onderzoek? Enkele links vind je onderaan deze pagina.
Waarom surfen?
Surfen is niet de enige fysieke activiteit die therapeutisch wordt ingezet. Dus waarom al de moeite doen om in een wetsuit te kruipen en je nat te maken? Surftherapie dankt haar populariteit grotendeels aan iets dat de eigenheid van surfen voor een stuk bepaalt, nl. 'the stoke'.
Clichématig zien we surfers als dromerige types die overmatig gebruik maken van 1 specifieke zin: “I’m so stoked!” Hoe stereotiep dat beeld ook is, 'the stoke'... die bestaat écht! Het valt het best te omschrijven als een gevoel van euforie na het succesvol surfen van een golf. Precies dit gevoel maakt surfen uitermate geschikt om het welbevinden van deelnemers te verhogen.
De 'stoke' wordt veroorzaakt door een cocktail van gelukshormonen die vrijkomt in de hersenen bij het surfen. Wetenschappers stellen dat dit hormonaal effect een belangrijke bijdrage levert aan de positieve resultaten van surftherapie voor mensen die worstelen met symptomen van depressie, angst en PTSS. In de prakijk merken we dat het geluksgevoel ervoor zorgt dat veel deelnemers zich meer openstellen in de gesprekken tijdens of na het surfen. Alsof surfen de therapeutische relatie in een soort stroomversnelling kan brengen. Het vertrouwen tussen begeleider en deelnemers is een absolute must bij fysieke activiteiten in de zee. Veiligheid moet gegarandeerd kunnen worden. Het succesvol afwerken van een sessie surftherapie versterkt het vertrouwen en heeft een positieve invloed op de openheid van de deelnemers in gesprekken. Alsof er ergens in zee een nieuwe mindset ontstaat.
Naast een hormonaal effect, heeft surfen tal van andere positieve effecten. Surfen vereist een grote focus in het hier en nu. Je moet de zee goed in de gaten houden of je mist de golf. Ook moet je snel kunnen reageren, situaties juist inschatten en er flexibel op inspelen. In de positieve psychologie spreekt men van een 'flow state' (Csikszentmihalyi M., 2008): de persoon gaat volledig op in zijn/haar bezigheden, waardoor men in staat is sneller nieuwe inzichten te verkrijgen.
In 't kort alvast enkele positieve aspecten aan surftherapie die vaak vermeld worden:
Sensorische stimulatie: alle zintuigen worden geprikkeld
Cognitieve stimulatie en uitdaging
Emotioneel: nieuwe uitdagingen worden aangegaan, emoties worden ervaren. Via reflectie leert men ze herkennen, aanvaarden, uitdrukken en ermee omgaan (plezier, angst, teleurstelling, …)
Verhoging fysieke kracht en weerbaarheid
Groei in zelfvertrouwen
Sociale vaardigheden scherpen aan
Stress niveaus, klachten van depressie en angst dalen
Slapen lukt beter
...
Verder lezen?
Bronnen
ISTO (z.d.). International Surf Therapy Organization. https://intlsurftherapy.org. Geraadpleegd op 19 september 2022, op https://intlsurftherapy.org.
Csikszentmihalyi, M. (2008). Flow: The Psychology of Optimal Experience (1ste editie). Macmillan Publishers.